De Mario Puddu -  Alivertu (romanzu autobiogràficu), Editore Condaghes 2004

 

Su ‘lavoro’ de s’iscola

 

 

Su "programma" s'annu fit azummai unu "studio" pro sos pòveros: nos ant postu una "materia" chi no bi l'aiant mancu in sa "media", chi fossis l'aiant fatu a crebu de sos sennores a la pònnere a nois e no a issos, o fossis l'aiant fatu a càmbiu apare cun su latinu: a issos su latinu e a nois su... Eh!... Inzertade!... Su "lavoro"! "Viva il lavoro!"

Ah, ocannu za si los pasat sos ossos, babbu, mih, chi deo puru produo carchi cosa e no mi depet campare totu isse! Gai l'avassat tempus e si lezet carchi líbberu, za li faghet bene. Ah!... Ocannu za nos lu catzamus su bisonzu, mih, chi su pitzinnu puru si triballat carchi cosa, nessi pro isse etotu! E biadu e chi nos azuat, s'iscola! Su mastru puru pro azuare sa zente, a totugantos! Antzis, a chie ndhe tenet prus de bisonzu! "Lavoro" in iscola de pòveros!

"Lavoro"!... "Lavoro" comente? A tzapare binzas? A las pudare? A binnennare sa ua? A la fàghere a binu? A múrghere berbeghes? A fàghere a casu? A túndhere sa lana? A filare e a tèssere? A collire olia? A bèndhere s'ozu? A fàghere sa domo? A fàghere bestimentas? A fàghere..., a fàghere..., a fàghere ballas!!! No! No!! No!!!... chi cussu est triballu, no "lavoro"!

"Siamo a posto". "Qui si studia, non si fa politica... non si lavora". Si "studia" totugantos a manimutzos, a fàghere nudha.

Ah, como però!… S'iscola est totu revolutzionada... chi unu, tantu su "ministro" ca est de ideas "democratiche" lassat fàghere totu..., unu podet "istudiare", in iscola, su chi li paret e piaghet, chi sos bisonzos de sa zente si trement che zuncu, como, sos bisonzos, ca... como totu gai, mih, andhant a iscola comente e pro istare tota vida a ispassu, a mente trancuilla... E biadu e chi faghet, gai, como chi sa zente istat bene, totuganta bene, ca a triballare... Si unu istat bene ite bisonzu bi at de triballare? Bastat a "studiare"!...

In iscola "si studia". Beh... mastros e professores triballant, triballant chi fintzas s'isaurimentu ndhe lis benit de cantu lis rechedit... Beh... ite cherides? est totu triballu de conca!... cumbatindhe cun sa zente reberde!... Chi no ndhe at gana, mancu issos, de iscúdere sa conca. Ite cherides? Iscola est!

A triballare... su porcu! O s'àinu. «Andrai a pascolare le pecore!», tantu sos "professori" e "maestri" agatant sa peta de anzone faghindhe "esercizi" a pinna, no sunt mancu macos, no, issos! Beh... Oh, "Preíderu so e missa canto"!

A part'e annata s'iscola est pesante... No si podet mòere pro andhare a ue sunt babbos e mamas, e antzis, como chi mastros e professores ant "studiato" "pedagogia" e "psicologia" e "sociologia", ca sunt "aggiornati", nachi sa famíllia che iscontzat su chi lis faghent issos a sos pisedhos: "la famiglia non collabora con la scuola", "la famiglia distrugge l'opera della scuola", "a casa li mettono a lavorare" e... pessade bois si s'iscola si che acúrtziat a sa famíllia, a sa bidha: essummaria, mancu ascruza bi ndhe tiat abbarrare de iscola! Chi fintzas sos mastros e professores si che tiant iscontzare dae "maestri" e "professori", ca no est gai, a fàghere "Preíderu so e missa canto"!

S'iscola cheret neta, frimma, pesante: inue est, comente est. "Pedagogia" bi cheret. Sa passéssia de s'àinu bi cheret, ca no agabbat mai.

S'annu deo bi apo postu totu sa bona volontade mia, chi fintzas unu pódhighe mi apo segadu, a lepa, faghindhe cudhu "lavoro" a su de tres "trimestri", chi est su prus importante, ca si unu andhat bene tandho mancari no apet "istudiadu" totu s'annu l'aprovant gai etotu tantu no est che a semenare laore, chi si no si sèmenat in atunzu o in zerru no s'incunzat in istiu!

S'annu fia unu de sos "primos" fintzas deo, in "lavoro". Aio fatu una barca. Beh?!... Tenia de andhare a piscare? Ahi, no che fimus mancu in Crabas, no! Chi mancu mare acurtzu bi aimus, nois, e ne in su Riu Mannu faghiat a bi pònnere barcas, in logu nostru. Ma in "lavoro" donzunu faghet su chi li paret e piaghet, gai, "liberamente", ca "la libertà", "la creatività del bambino" no si depet suberiare, no cheret trobeida, comente istant sempre preighendhe sos "pedagogisti", chi como s'iscola... no est che a tandho! Est totu revolutzionada... chi che at coladu prus de vinti annos! In "lavoro" donzunu faghet su chi li paret e piaghet, fia nendhe, no su chi li bisonzat. Li bisonzat?!... Si unu andhat a iscola ite li depet bisonzare?!

Sa barca mia fit gai cantu a sa manu. Gai in s'àtera iscola faghiaimus su carritu, s'ischitzarolu, sa morócula, su seganughe, su tirolàsticu, sa frundha, s'aradu, su telèfono, s'autotrenu... Gai, mih, nois etotu, ca mai su babbu faghiat zogos a su pisedhu, chi si calicunu bi ndhe aiat teniat numenada de mandrone. Imparaimus cun sos cumpanzedhos. Nois etotu nos divertiaimus, a istare a su faghe faghe, a su proa proa, a nos mòere, a mòere sas manos, a leare sas ainas...

Su "lavoro" de iscola no fit mancu pro nos divertire nois, e ne pro imparare chi no si depet istare ispetendhe a neune, comente punghiant sos mannos. "Lavoro" fit!

Ma mancu cussa barca aio fatu in iscola, chi inie a segare, a corpedhare, a pulire, a tínghere, e gai, mancu a zogu, mancu brullendhe faghiat! Candho su mastru batiat su martedhu, a iscola, gai a pònnere carchi puntza in su muru, chi petzi pro cussu lu batiat, lampu petzi isse lu tocaiat! Nois istaimus totu abbaidendhe!... In domo za lu leaimus sempre, su martedhu, totugantos lu cheriaimus e nos gherraimus puru tra minores, chi lu cheriat donzunu isse, ca cun su martedhu... fit a corpedhare! E si ponides una puntza e corpades, sa puntza che intrat chi faghet piaghere. Cosa de nudha bos paret? A su mastru de linna dimandhade, o chi sa puntza proet a s'indortigare!... Ma cun cudha pinna, in iscola... lampu, no s'ischiat mai su de fàghere, petzi chi nos lu naraiat su mastru. Chi fit sempre a malaoza. De posse nostru sa pinna petzi la poniaimus a pastitzare sos cuadernos o in buca a la rosigare.

- «Non si mette la penna in bocca! La penna serve per scrivere!» - avertiat su mastru, ca no fit "igienico". Pro totu s’àteru nois la lassaimus frimma. Ma cun cudhu martedhu, lampu!... Agataimus sempre cosa de corpedhare, nos rechediat a istare faghindhe!

- «Ohi su pódhighe, lampos!»

- «Pistu ti l'as?»

- «Eh!... No est nudha!»

De sos cumpanzedhos mios, unu aiat fatu s'aradu, gai fit, minoredhedhu. Un'àteru s'istoja, minoredhedha, chi in iscola no si bi corcat neune… Candho los amus totu batidos a iscola, pro su "lavoro" meu su mastru at fatu batire unu lavamanu de abba, ca una barca depiat èssere fata segundhu "determinati principi"... Eh!... Lampu, su "principio"... su "comincio"... pro donzi cosa bi fit, in iscola, chi deo mi l'irmentigaia azummai sempre! Sa barchita za l'aia proada innantis de che la zúghere a iscola e no bi est afundhada mancu inie e ne a un'imboe si est posta. Tandho nos at postu su votu, a totugantos, a mie "otto", e su "lavoro" nostru che l'ant remonidu. Nade, nade!... Chi sinono azummai nos poniant a triballare!

Ma dae tandho a como est totu revolutzionada, cambiadedha, gai, s'iscola!... Ant postu su "lavoro" fintzas in sa média!... Custu dae candho s'iscola média bi est pro totugantos, ca como... "tutti uguali"!... Lampu, una revolutzione est, custa!... Custa est própiu un'iscola de pòveros, pro sos pòveros... A crebu de sos pòveros.

Si lu catzant su bisonzu cun totu cussu "lavoro"... "applicazioni tecniche"..., antzis "educazione tecnica", antzis "educazione tecnologica" ca "tecnica" est tropu pagu! Chi candho bi est sa "educazione"... bi est totu! Como est totu "educazione", mih, s'iscola! Petzi bi mancat "educazione alla disoccupazione". Su líbberu bi mancat.

Cun totu custa "educazione" a fine e a candho dae s'iscola ndh'essimus totugantos... "educati", totu chentza fàghere nudha, comente e disocupados, "educatissimi", bastu chi unu no si diat a furare, o a s'imbriagare... Ite cherides chi fetat, tandho? Chi però a furare est a s'acua, mancu si bidet, petzi "signori", e si est a si púnghere pro droga unu paret drommidu o malàidu: cosa chi... bi est! Tandho, male!, bi fit su bisonzu. Unu chi no aiat fatu su "lavoro" «Ohi!... - nachi - Ma ite lavoro e lavoro!... Triballendhe so!» Ahn!... Gai est? "Lavoro e abilità manuali, due", gai imparas!

 

Su "lavoro" fit sa "materia"... Putzidha, sa matéria! In bidha lu narant a cudha cosa groga chi essit de una ferida daghi est totu martzida! In iscola nos piaghiat de prus su "lavoro", ca lu faghiaimus in domo, candho nos pariat e piaghiat. Però, male!, petzi unu ndhe poniant a fàghere pro donzi "trimestre", ca in sa pazella bi fit gai. Ma no fit una "materia" de importu che àteras. Ite cherides chi contet s'abbilidade de sas manos? E ite cherides chi imparet unu cun sas manos? Mancu posta a paragone bi cheret cun s'abbilidade de sa conca!... Unu de manos bonas no est mai che a unu de... Beh, no, no de conca bona: chi triballat meda... chi irvilupat meda sa conca... su cherbedhu... "intellettuale", mih! Unu de manos bonas no est mai cantu a unu "intellettuale". Sos "intellettuali" custu l'ischint, chi si no l'ischint issos, chie, tandho? Ischint chi s'iscola est una fràbbica de "intelletuali" e cantu prus bi ndhe at de "intellettuali" e menzus est, ca su "intellettuale" triballat... No: isse "lavora", "lavora" gai in fine chi mancu si bidet; chentza mancu s'imbrutare sas manos, mih! Isse est "intellettuale" comente un'àteru est "pastore": isse "intellettuale", cudhu "pastore". Chentza mancu s'imbrutare sas manos!... Sas manos? Ma cale manos?! Chentza mancu s'imbrutare su... "intelletto"! "Disoccupazione intellettuale". Passéssia bi cheret! Che a s'àinu, chi ndhe tenet meda. Petzi "signori".

Totu s'iscola est fata pro "educare l'intelletto", comintzendhe dae sa "prima elementare". Totu a sennores. Chi s'iscola la depent àere fata issos, a "immagine e somiglianza" issoro, e sigomente semus sempre in carrasegare est bellu a bestire sos pòveros cun sa beste de sos sennores, mancari astrinta, ma... a mascarare si màscarat gai ca s'iscopu est a fàghere a ríere. Petzi chi carchi póveru comintzat a nàrrere chi cheret andhadu nudos, a la lassare a chie li deghet sa beste, a la lassare a pagos, chi nachi s'istúdiu est tropu, chi nachi bi at tropu disocupados ca sunt tropu sos istudiados. Si no paret un'idea imparada in iscola! Sos "intellettuali" a su contràriu si acuntentant de istare a su tàpula tàpula, cun tàpulos pedidos a sos meres de sa beste.